در کشوری مانند ایران که خودرو نه تنها وسیله‌ای برای رفت‌وآمد، بلکه سرمایه‌ای قابل توجه برای بسیاری از خانواده‌ها محسوب می‌شود، هرگونه آسیب به بدنه یا بخش‌های فنی خودرو می‌تواند به‌طور مستقیم بر ارزش آن در بازار تأثیر بگذارد. یکی از مهم‌ترین پیامدهای تصادفات، «افت قیمت خودرو در تصادف» است؛ پدیده‌ای که حتی با تعمیر کامل و بازسازی ظاهر خودرو، همچنان در ذهن خریداران باقی می‌ماند و باعث کاهش قیمت خودرو هنگام فروش می‌شود.
این موضوع به خصوص برای افرادی که در تصادف مقصر نیستند، دغدغه‌ای جدی ایجاد می‌کند. بسیاری از مالکان به دنبال آن هستند که این خسارت پنهان اما واقعی را از طریق روش‌های قانونی یا توافقی، از مقصر حادثه دریافت کنند. در این مقاله از خسروانی قصد داریم به‌صورت جامع به نحوه محاسبه و راه‌های جبران افت قیمت خودرو پس از تصادف بپردازیم تا مسیر شفاف‌تری پیش‌روی مالکان خودرو قرار گیرد.
افت قیمت خودرو چیست؟
افت قیمت خودرو به معنای کاهش ارزش مالی خودرو نسبت به وضعیت اولیه و فابریک آن است؛ وضعیتی که معمولاً به دلیل آسیب‌دیدگی در تصادفات یا تعمیرات بدنه و قطعات، به وجود می‌آید. حتی در مواردی که آسیب سطحی بوده و صرفاً با لکه‌گیری یا لیسه‌گیری بدنه برطرف شده باشد، باز هم در بازار خرید و فروش خودرو، تأثیر منفی بر قیمت نهایی آن خواهد داشت.
میزان این کاهش ارزش به عوامل مختلفی مانند محل آسیب‌دیدگی، شدت ضربه، کیفیت تعمیر، نوع قطعات تعویض‌شده (اصلی یا غیراصلی) و حتی رنگ‌شدن قطعات بستگی دارد. به عنوان مثال، آسیب‌دیدگی در بخش‌هایی مثل کاپوت، گلگیر یا درِ خودرو کمتر از آسیب به ستون یا سقف، تأثیرگذار است.
عوامل تأثیرگذار بر افت قیمت خودرو
مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر افت قیمت خودرو عبارتند از:
1. سال ساخت خودرو
خودروهای جدیدتر در بازار ارزش بالاتری دارند و طبیعتاً آسیب‌دیدگی آنها موجب افت قیمت بیشتری می‌شود. اما در خودروهای قدیمی‌تر، به دلیل استهلاک بالا و قیمت کمتر، افت قیمت ناشی از آسیب معمولاً کمتر برآورد می‌شود. با این حال، در خودروهای کلاسیک و خاص، حتی آسیب جزئی هم می‌تواند تأثیر زیادی روی ارزش نهایی بگذارد.
2. میزان کارکرد (کیلومتر طی‌شده)
یکی از اولین شاخص‌هایی که خریداران خودرو بررسی می‌کنند، میزان کارکرد خودرو است. کارکرد بالا نشانه استهلاک بیشتر قطعات و احتمال نیاز به تعمیرات فنی است. در نتیجه، خودروهایی با کیلومتر بالا نه‌تنها به‌طور طبیعی ارزش کمتری دارند، بلکه پس از تصادف هم افت قیمت بیشتری خواهند داشت.
3. آسیب به قطعات اصلی و سازه‌ای خودرو
آسیب به بخش‌هایی مانند شاسی، ستون‌ها، کف خودرو، سقف و کاپوت از دید کارشناسان و خریداران اهمیت زیادی دارد. زیرا این بخش‌ها نقش اصلی در ایمنی خودرو ایفا می‌کنند. آسیب به این نواحی حتی در صورت ترمیم حرفه‌ای، افت قیمت شدیدتری به همراه دارد و ممکن است در گزارش کارشناسی، خودرو را از حالت سالم خارج کند.
4. رنگ‌شدگی یا تعویض قطعات
تعویض قطعات بدنه یا رنگ‌شدن آنها (حتی در حد یک گلگیر) می‌تواند نشانه‌ای از تصادف باشد و بر ذهنیت خریدار تأثیر منفی بگذارد. هرچه کیفیت رنگ یا تعویض پایین‌تر باشد، میزان افت قیمت بیشتر خواهد بود. در خودروهای لوکس یا صفر کیلومتر، رنگ‌شدگی یا تعویض حتی یک قطعه می‌تواند افت قیمت چشمگیری ایجاد کند، زیرا خریداران این خودروها معمولاً وسواس بیشتری نسبت به اصالت قطعات دارند.
5. امکانات فابریک و غیرفابریک
خودروهایی که با آپشن‌های کامل‌تری ارائه می‌شوند، هنگام فروش نیز ارزش بالاتری دارند. در کشور ما، وجود امکاناتی مانند سانروف، نمایشگر، کروز کنترل و… باعث جذابیت بیشتر خودرو شده و افت قیمت آن را کاهش می‌دهد. در مقابل، خودروهای کم‌آپشن یا با تجهیزات غیراصل، افت قیمت بیشتری خواهند داشت.
6. سلامت فنی خودرو
خرابی موتور، گیربکس یا سیستم تعلیق، حتی در خودروهایی با کارکرد پایین، باعث کاهش شدید ارزش می‌شود. هزینه‌های بالای تعمیرات فنی، خریداران را نسبت به خرید چنین خودروهایی مردد می‌کند. بنابراین سلامت فنی یکی از مهم‌ترین فاکتورهای کاهش یا حفظ قیمت خودرو است.
7. رنگ خودرو
رنگ خودرو نیز در افت قیمت آن نقش دارد. رنگ‌های سفید، مشکی و خاکستری تقاضای بیشتری دارند، در حالی که رنگ‌های خاص ممکن است هنگام فروش، با افت قیمت همراه شوند. البته در زمان خرید، برخی رنگ‌های خاص ممکن است هزینه‌ی بیشتری داشته باشند، اما در زمان فروش معمولاً متقاضی کمتری دارند.
8. گارانتی خودرو
پایان زودهنگام گارانتی خودرو (به دلیل کارکرد زیاد یا ابطال گارانتی) یکی دیگر از عوامل کاهش قیمت است. در خودروهای با گارانتی بلندمدت، این موضوع اهمیت بیشتری دارد، چرا که خریدار دیگر از خدمات رایگان بهره‌مند نمی‌شود.
9. وضعیت فضای داخلی خودرو
تمیزی کابین خودرو نشان‌دهنده‌ی نگهداری مناسب از آن است. در مقابل، صندلی‌های آسیب‌دیده، داشبورد ترک‌خورده یا بوی نامطبوع داخل خودرو می‌توانند حس بدی به خریدار منتقل کرده و افت قیمت به همراه داشته باشند. این موضوع در خودروهای لوکس یا وارداتی حساس‌تر است.
افت قیمت خودرو از چه سالی محاسبه می‌شود؟
در گذشته، فقط خودروهایی که کمتر از ۵ سال از تولید آنها گذشته بود، مشمول دریافت خسارت بابت افت قیمت می‌شدند. اما طبق قانون جدیدی که به تصویب رسیده، این بازه زمانی به ۱۰ سال افزایش یافته است. به این ترتیب، خودروهایی که ده سال از تولید آنها می‌گذرد نیز در صورت بروز تصادف، می‌توانند نسبت به دریافت خسارت افت قیمت اقدام کنند. لازم به ذکر است، خودروهایی که بیش از ۱۰ سال از تولید آنها گذشته باشد، همچنان مشمول دریافت خسارت افت قیمت نشده و امکان دریافت این نوع خسارت برایشان وجود ندارد.
با توجه به افزایش شکایات مالکان خودرو نسبت به عدم دریافت خسارت افت قیمت در تصادفات، قانون جدیدی در این زمینه از سوی پلیس راهور و بیمه مرکزی از ۱ دی‌ماه ۱۴۰۳ اجرایی شده است. بر اساس این قانون، شرکت‌های بیمه موظف‌اند بدون افزایش نرخ بیمه شخص ثالث، خسارت ناشی از افت قیمت خودروهای تا ۱۰ سال کارکرد را تا سقف ۲۰ درصد ارزش خودرو جبران کنند.
افت قیمت خودرو در تصادف بر عهده کیست؟
خسارت ناشی از افت قیمت خودرو در تصادف، تا سقف تعهد مالی بیمه‌نامه شخص ثالث، به عهده شرکت بیمه خودروی مقصر است. اما اگر مبلغ افت قیمت بیشتر از سقف تعهد مالی بیمه‌نامه باشد، مسئولیت پرداخت مابه‌التفاوت این خسارت بر عهده راننده مقصر خواهد بود.
در صورتی که راننده مقصر از پرداخت این بخش از خسارت خودداری کند، فرد زیان‌دیده می‌تواند از طریق شورای حل اختلاف نسبت به طرح شکایت اقدام کرده و از طریق مراجع قانونی، خسارت خود را مطالبه کند.
همچنین با توجه به اینکه هزینه افت قیمت در خودروهای خارجی بیشتر از خودروهای داخلی است، مبنای محاسبه خسارت افت قیمت، گران‌ترین خودروی متعارف در بازار (در حال حاضر دنا پلاس) در نظر گرفته می‌شود.
راهنمای محاسبه افت قیمت خودرو در تصادفات
مقدار افت قیمت، به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد که در ادامه به بررسی مهم‌ترین آنها می‌پردازیم:
۱. ناحیه آسیب‌دیده
یکی از عوامل اصلی در تعیین میزان افت قیمت، محل آسیب‌دیدگی خودرو است. آسیب به بخش‌هایی مانند درب موتور، گلگیر عقب یا شاسی، نسبت به رنگ‌شدگی درب‌های کناری یا گلگیر جلو، افت قیمت بیشتری به دنبال دارد.
آسیب به شاسی یا سقف خودرو بیشترین افت قیمت را ایجاد می‌کند.
آسیب به گلگیر عقب، از گلگیر جلو مهم‌تر تلقی شده و افت قیمت بیشتری دارد.
۲. شدت آسیب‌دیدگی
میزان خسارت وارده نیز به طور مستقیم روی افت قیمت خودرو اثر می‌گذارد. برای مثال:
اگر یک قسمت تنها با آبرنگ (پاشش رنگ سطحی) ترمیم شود، افت قیمت کمتری دارد.
در صورت نیاز به صافکاری و نقاشی کامل، میزان افت قیمت بیشتر خواهد بود.
تعویض قطعه (مثلاً درب یا گلگیر)، معمولاً بیشترین افت قیمت را به همراه دارد.
طبق قوانین بیمه مرکزی، برای هر قطعه تنها یک افت قیمت در نظر گرفته می‌شود، حتی اگر آن قطعه هم تعویض شده و هم رنگ شده باشد. اما شدت تصادف ممکن است باعث آسیب به چند قطعه شود که هر کدام افت قیمت جداگانه‌ای دارند. مثلاً خودرویی که شاسی آن آسیب دیده، به مراتب بیش از خودرویی با همان آسیب‌ها بدون برخورد به شاسی، افت قیمت خواهد داشت.
۳. سن خودرو
سن خودرو نیز از پارامترهای تأثیرگذار بر افت قیمت محسوب می‌شود. بر اساس قانون، تنها خودروهایی که تا سقف ۱۰ سال از عمرشان می‌گذرد، مشمول دریافت خسارت افت قیمت هستند. این بازه زمانی توسط بیمه مرکزی تعیین شده و شامل خودروهای بالای ۱۰ سال نمی‌شود.
البته در بازار، یک خودروی قدیمی با رنگ فابریک و بدون رنگ‌شدگی، همچنان ارزش بیشتری نسبت به نمونه رنگ‌شده آن دارد. اما از نظر قانونی، افت قیمت تنها برای خودروهای حداکثر ۱۰ ساله قابل مطالبه است.
رنگ شدگی ماشین چه تاثیری بر افت قیمت خودرو دارد؟
رنگ‌شدگی بدنه خودرو یکی از مهم‌ترین عواملی است که مستقیماً بر ارزش فروش خودرو دست‌دوم تأثیر می‌گذارد. در بازار خودروی ایران، حتی مقدار جزئی از رنگ‌شدگی نیز می‌تواند باعث کاهش چشم‌گیر قیمت خودرو شود. اما اینکه این رنگ‌شدگی در کدام بخش از خودرو انجام شده و با چه روشی ترمیم شده، نقش کلیدی در تعیین میزان افت قیمت دارد.
میزان و محل رنگ‌شدگی
افت قیمت ناشی از رنگ‌شدگی، به دو عامل اصلی بستگی دارد:
وسعت ناحیه رنگ‌شده
هرچقدر سطح بیشتری از خودرو رنگ شده باشد، افت قیمت نیز بیشتر خواهد بود. رنگ شدن کل یک درب یا گلگیر، اثر منفی بیشتری نسبت به رنگ شدن جزئی یا لکه‌گیری دارد.محل رنگ‌شدگی
برخی نواحی خودرو در دید مشتری حساس‌تر تلقی می‌شوند. برای مثال:رنگ‌شدگی سقف خودرو، بیشترین افت قیمت را به دنبال دارد؛ به‌طوری که در بسیاری از موارد، مالکان از رنگ کردن سقف حتی در حد رفع آفتاب‌سوختگی نیز خودداری می‌کنند تا عنوان «سقف رنگ» به خودروی آنها اطلاق نشود.
رنگ‌شدگی گلگیرها، درب‌ها و سپرها، نسبت به سقف و ستون‌ها تأثیر کمتری در افت قیمت دارند.
نوع رنگ‌شدگی و روش ترمیم
افت قیمت خودرو فقط به محل آسیب خلاصه نمی‌شود، بلکه نوع ترمیم و رنگ‌آمیزی نیز عامل مهمی است:
آبرنگ یا کلرپاشی سطحی (بدون بتونه‌کاری) معمولاً افت قیمت کمتری دارد.
بتونه‌کاری، صافکاری و رنگ کامل باعث افت قیمت بیشتری می‌شود.
لیسه‌گیری و قلم‌گیری سطحی، کم‌هزینه‌ترین روش ترمیم است و کمترین افت قیمت را ایجاد می‌کند.
برای همین است که بسیاری از مالکان ترجیح می‌دهند در مواردی که امکان لیسه‌گیری یا قلم‌گیری وجود دارد، از رنگ‌آمیزی حتی به اندازه کف دست نیز خودداری کنند؛ چون همین مقدار رنگ‌شدگی کوچک می‌تواند در قیمت نهایی خودرو چند میلیون تومان تفاوت ایجاد کند.
جدول افت قیمت خودرو بر اساس نوع آسیب و تعویض قطعات
مورد آسیب یا تعویض | میزان تقریبی افت قیمت | توضیحات |
تعویض کاپوت (درب موتور) | ۵ تا ۷ درصد | رنگ‌شدگی هم همین حدود افت قیمت دارد. |
خوردگی کف صندوق | ۲ تا ۴ درصد | بدون نقاشی، افت قیمت کمتر است. |
تعویض اتاق خودرو | ۳۰ تا ۴۰ درصد | نشانه‌ای از تصادف شدید خودرو بوده و افت قیمت زیادی دارد. |
آبرنگ شدن بدنه | ۱ تا ۳ درصد (دور خودرو) | برای درب موتور و سقف مقداری بیشتر است. |
صافکاری و نقاشی سقف خودرو | ۷ تا ۱۰ درصد | بستگی به شدت آسیب دارد. |
تعویض سقف خودرو | حداقل ۱۰ درصد | افت قیمت بیشتر نسبت به صافکاری یا آبرنگ. |
شاسی خورده (ضربه یا رنگ‌شدگی) | ۶ تا ۷ درصد | شدیدترین نوع آسیب فنی به خودرو. |
تعویض گلگیر | ۳ تا ۴ درصد | گلگیر عقب افت قیمت بیشتری نسبت به جلو دارد. |
خط و خش و لیسه‌گیری روی بدنه | ۰.۵ تا ۲ درصد | بستگی به مقدار خط و نوع خودرو دارد. |
تعویض درب خودرو | ۴ تا ۵ درصد | تفاوتی بین درب عقب و جلو ندارد. |
رنگ مجدد کارخانه | بدون افت قیمت | – |
جدول محل آسیب‌دیدگی خودرو و میزان افت قیمت
نام قطعه | ضریب | ||
خسارت جزئی | خسارت متوسط | خسارت شدید | |
سقف | ۳ | ۵ | ۷ |
کلاف | ۲ | ۳ | ۴ |
ستون | ۲ | ۳ | ۴ |
درب موتور | ۲ | ۳ | ۴ |
سینی جلو | ۱ | ۲ | ۳ |
شاسی جلو | ۳ | ۵ | ۷ |
گلگیر جلو | ۱ | ۲ | ۳ |
درب جلو | ۱ | ۲ | ۳ |
درب عقب | ۱ | ۲ | ۳ |
رکاب | ۱ | ۲ | ۳ |
گلگیر عقب | ۲ | ۳ | ۵ |
درب صندوق | ۱ | ۳ | ۵ |
سینی عقب | ۱ | ۲ | ۳ |
سینی کف صندوق | ۲ | ۴ | ۵ |
شاسی عقب | ۲ | ۴ | ۶ |
کف اتاق | ۴ | ۶ | ۸ |
بلوکه سیلندر | – | – | ۳ |
بررسی سن خودرو در افت قیمت
مدل | ضریب |
مدل سال | 3 |
تا یک سال پایین‌تر از مدل سال | 2.9 |
تا دو سال پایین‌تر از مدل سال | 2.8 |
تا سه سال پایین‌تر از مدل سال | 2.7 |
تا چهار سال پایین‌تر از مدل سال | 2.6 |
تا پنج سال پایین‌تر از مدل سال | 2.5 |
تا شش سال پایین‌تر از مدل سال | 2.4 |
تا هفت سال پایین‌تر از مدل سال | 2.3 |
تا هشت سال پایین‌تر از مدل سال | 2.2 |
تا نه سال پایین‌تر از مدل سال | 2.1 |
تا ده سال پایین‌تر از مدل سال | 2.05 |
فرمول محاسبه افت قیمت خودرو با توجه به دو جدول محل آسیب‌دیدگی خودرو و سن خودروی آسیب‌دیده، به صورت زیر است:
400 / (ضریب سن × ضریب تصادف × ارزش وسیله نقلیه) = کسر قیمت
استثنائاتی در افت قیمت خودرو
سپر جلو و عقب: چون معمولاً پلاستیکی هستند و تعویض آنها راحت است.
چراغ‌ها: شامل چراغ جلو، عقب و مه‌شکن که جزو قطعات مصرفی محسوب می‌شوند.
جلوپنجره
آیینه‌های جانبی
شیشه‌ها: مثل شیشه‌های جانبی، جلو و عقب
شیشه سانروف و پانوراما
قفل درب‌ها
لوازم تزئینی بدنه
تایرها و رینگ‌ها
دستگیره‌های درب
زه‌ها و فلاپ‌ها
دیفیوزر سپر
برف‌پاک‌کن‌ها
دوربین‌های جانبی یا عقب
قطعات برقی مصرفی
باتری
رادیاتور
حسگرها و سنسورها
قطعات داخلی اتاق خودرو: مثل تودوزی، رودری، کنسول و غیره
مهلت شکایت برای افت قیمت خودرو
در قانون تاریخ مشخصی برای شکایت به‌خاطر افت قیمت خودرو تعیین نشده است، اما بهتر است هرچه سریع‌تر اقدام کنید. زیرا نظر قاضی و کارشناس بر اساس زمان وقوع تصادف دقیق‌تر و معتبرتر است. علاوه بر این، فاصله زیاد با زمان تصادف می‌تواند تأثیر منفی بر نظر نهایی داشته باشد.
نحوه درخواست
برای درخواست افت قیمت خودرو در تصادف، پس از تعیین مقصر، باید دادخواستی به شورای حل اختلاف ارسال کنید. پس از بررسی مدارک و نظر کارشناسی، قاضی، حکم صادر کرده و مقصر را ملزم به پرداخت مبلغ افت قیمت خودرو می‌کند.
جمع‌بندی
تصادف حتی با رعایت احتیاط ممکن است اتفاق بیفتد و آسیب‌دیدگی خودرو باعث افت قیمت آن در بازار خودروهای دست‌دوم می‌شود. در ایران، کوچک‌ترین رنگ‌شدگی بدنه نیز می‌تواند موجب کاهش ارزش خودرو شود. به همین دلیل، قانون امکان دریافت خسارت افت قیمت خودرو از مقصر حادثه را فراهم کرده است. در مواردی می‌توان از بیمه شخص ثالث مقصر یا بیمه بدنه خودرو، برای جبران این افت قیمت خودرو استفاده کرد. آگاهی از این حقوق می‌تواند به مالکان خودرو کمک کند تا در صورت تصادف، بهتر از حقوق خود دفاع کنند.
سوالات متداول
- افت قیمت خودرو شامل چه بخش‌هایی از خودرو نمی‌شود؟
قطعاتی مانند سپر، چراغ‌ها، آینه‌ها، زه‌ها، شیشه‌ها، رینگ و لاستیک و سایر اجزای تزئینی و پلاستیکی، معمولاً در محاسبه افت قیمت لحاظ نمی‌شوند.
- در چه مدت زمانی باید برای دریافت افت قیمت خودرو اقدام کرد؟
در قانون محدودیت زمانی مشخصی وجود ندارد، اما توصیه می‌شود در سریع‌ترین زمان ممکن پس از تصادف اقدام شود تا رأی قاضی و نظر کارشناس دقیق‌تر و معتبرتر باشد.
- آیا برای خودروهای گران‌قیمت هم افت قیمت در تصادف محاسبه می‌شود؟
بله، اتفاقاً هرچه ارزش خودرو بالاتر باشد، میزان افت قیمت آن نیز بیشتر محاسبه می‌شود. در خودروهای لوکس و گران‌قیمت، حتی آسیب جزئی می‌تواند باعث افت قابل توجه ارزش خودرو شود.
